Henny Vrienten heeft zelf nooit veel opheldering willen geven over zijn loopbaan vóór Doe Maar. Was hij nou wel of niet ambiteus? Waarom duurde het zolang voor hij doorbrak? En hoe kwam hij toe zich te verschuilen achter bizarre pseudoniemen als Paul Santos en Ruby Carmichael? Een tocht door het verleden van een rasmuzikant aan de hand van exclusieve interviews met betrokkenen uit die tijd.

WHO THE f**k IS PAUL SANTOS?

De muzikale loopbaan  van Neerlands  beroemdste songwriter begint rond  1960 in een Tilburgs gitaarklasje. Leraar van het klasje is Bill Coolen, een Tilburger die tevens een muziekwinkel runt. De klasjes zitten stampvol. Coolen is een eigenwijs man. Als klanten of leerlingen hem tegen spreken, begint een tirade die pas ophoudt als het slachttoffer de deur achter zich heeft dicht getrokken. Ook Vrienten zou daar vaak mee te maken krijgen. Zo staat hij eens een middag lang met Coolen te discussiëren over de exacte speelwijze van het nummer Ramona van The Bleu Diamonds.

Maar dat is pas als Vrienten het lef heeft gevonden om Coolen überhaupt tegen te spreken. In eerste instantie is hij daarvoor veel te bescheiden. De jongen uit Hilvarenbeek, afkomstig uit een eenvoudig arbeidersgezin, die zich eind jaren vijftig aanmeldt voor de lessen van Coolen, heeft een vrome jeugd gehad en droomt er stilletjes van ooit pater te worden. Harry Belafonte, Cliff Richard, Elvis, The Beatles en The Kinks hebben deze klassieke jongensdroom nog niet aan duigen kunnen helpen.

Enkele jaren later. De flower power overspoelt de wereld en Vrienten groeit uit tot een uitgesproken exponent ervan. Hij speelt in diverse beatgroepen, over het algemeen covers. Zo is hij een tijdje frontman van de Tilburgse beatband The Scamps, een wat ruige groep die veel Kink-covers speelt. Maar meer dan een lokale-sensatie zullen The Scamps niet worden.

Eind 1969 vraagt Les Cruches, een andere Tilburgse groep, of Vrienten bij hen wil komen spelen. Les Cruches bevat de crème de la crème van het Tilburgse muzikantenbestand; ze zijn zelfs al eens op tv geweest, bij het Grand Gala Du Teenager. Ze spelen veel in Duitsland. Aangedreven door een enthousiaste manager, Fons van der Schoot, een ijzerhandelaar die miljonair is geworden, tracht Les Cruches landelijk door te breken. Het repertoire bestaat uit louter covers van gelikte klassiekers. De gage van Les Cruches voor een avond bedraagt 475 gulden. Dat is veel in die tijd.

Vrienten wordt gevraagd  als gitarist vanwege zijn sterke podiumpresentatie. Hij wil meedoen mits de groep zijn eigen geschreven nummers zal spelen. Schoorvoetend wordt met dit verzoek ingestemd. Vrienten is anders, progressiever, dan de overige groepsleden. Zo is daar de klassiek geschoolde gitarist Martin van Esch, die in contrast met de hippe Vrienten met de pijp in de mond rustig zijn partijtjes staat te spelen. Vrienten covert het liefst goede levensliederen; Kurt Weils Whiskey bar bijvoorbeeld, of Burt Bacharach , terwijl de overigen – met toetsenist John van de Ven voorop – naast het Top 40 werk, het liefst muziek met een volkser karakter spelen. Deze voorkeur zal van de Ven naderhand overigens geen windeieren leggen: hij scoort met zijn Andre Hazes-producties (hij komt ook in diens film voor)  en is tevens het brein achter een van meest bizarre Neder-hits aller tijden: Who the f**k is Alice?

Les Cruches verzorgt een zomer lang optredens in de Funtes-hoeve in Loosdrecht. Deze concerten staan immers garant voor feest. Vrienten ontmoet er zijn eerste vrouw, die met kinderen en al met hem mee vlucht naar Tilburg, terwijl haar man in het buitenland vertoeft. In die bossen bij Oisterwijk huurt hij een vakantiehuisje voor zijn nieuwe gezinnetje.

John van de Ven: “Vrienten schreef aan de lopende band liedjes. Na een tijdje werd ons duidelijk dat het wel degelijk zin had om die ook uit te voeren. En door zijn inbreng kregen we ineens ook veel meer vrouwelijke fans. “Ik kon erg om hem lachen. Op een gegeven moment werkte hij als snijder in een confectieatelier in Den Bosch. Toen hij een keer ’s morgens naar zijn werk ging, zag hij mij en wat andere vrienden zitten in een cafetaria, waar we aan het afzakken waren na een avondje uit. Later die week vertelede hij ontsl*g te hebben genomen. Hij kon het niet aanzien dat wij wel uitgingen en hij niet. Niet veel later kocht hij een button met daarop de tekst: ‘Werken, bah!’ Dat ding droeg hij ook altijd naar de sollicitaties die het arbeidsbureau voor hem had uitgezocht.”

Ondanks het aanwezige talent valt Les Cruches in 1971 uit elkaar. Van den Ven en Vrienten komen naast elkaar te wonen, in de Tilburgse Laarstraat. Terwijl van de Ven zijn eerste productionele klussen verricht, begint Vrienten aan een professioneel leven als songwriter. In zijn woonkamer heeft hij een Revox-bandrecorder staan. Gedurende vrijwel de gehele jaren 70 zal dit voorkamertje de plek zijn waar hij de meeste jaren doorbrengt –gitaar in de aansl*g, jointje op de rand van de asbak.

Vrienten reist ondertussen veel in het buitenland. Hij interesseert zich voor mode en ontdekt de reggaemuziek van Desmond Dekker, Bob Marley en Burnings Spear. Ook vraagt Boudewijn de Groot hem mee te spelen op bij diens tournee. Tijdens deze tour speelt hij voor het eerst samen met Ernst Jansz. De groot spoort Vrienten en Jansz aan nummers te schrijven voor artiesten die hij produceert. Vrienten baalt aanvankelijk dat hij heeft toegezegd; hij dient tijdens de optredens de partijen van volleerde sessiemuzikanten na te spelen en hij is helemaal niet zo’n goed gitarist.

Het is inmiddels 1973. Even denkt Vrienten erover om iets in de mode te gaan doen. Later geeft hij die ambitie vorm in een nieuwe muziekgroep: Sweet William, Martin van Esch, de gitarist met de pijp, is tegenwoordig muziekdocent op een middelbare school. Hij herinnert zich Sweet William: “Het showaspect in de rock ’n roll werd steeds belangrijker. Dat zag je aan de Rolling Stones en nieuwe bands als Queen. Op voorspraak van Vrienten droegen we allemaal oversized bloesjes met lovertjes. Vrienten had een dikke riem om zijn middel, een ketting met om zijn nek, en langer haar dan ooit. Sweet William was best een ambitieus project, maar het werd nooit echt wat; we hadden een chronisch gebrek aan optredens.”

Korte tijd later introduceert een oude vriendin Vrienten bij platenmaatschappij CBS. Dit bedrijf  biedt aan een aantal van zijn nummers op te nemen. Dit gebeurt onder de naam Ruby Carmichael. Een aantal nummers waaronder Bodega Bay, wordt op single uitgebracht. Luisterend naar Ruby Carmichael  horen we Braziliaanse samba en bossanova-deuntjes, gezongen met de van Vrienten bekende iele stem. Hoe hij op deze bizarre naam komt, en op het idee om z’n muziek  in een Braziliaans jasje te gieten is onduidelijk. Feit is dat hij iets probeert wat hij niet goed beheerst. Z’n engels is belabberd en z’n liedjes  zijn niet eigenzinnig genoeg om op te vallen. Al is het Braziliaanse idee wel origineel.

Later, in 1982 , zal Vrienten aan muziekkrant Oor verklaren: ‘Het was een periode waarin ik van alles deed, en niets echt goed. Ik hield altijd al van reggae, maar vond mezelf nog niet capabel om deze muziek te spelen. Daarbij was ik zo midden jaren zeventig eigenlijk de enige in Nederland die op die lijn zat. Iedereen zat nog op de snaren-toer: flink veel pielen, hoogstandjes op de bas, drums en gitaar. Reggae leek te gedisciplineerd, te saai.’

De Ruby Carmichael-single flopt. In 1974 ontmoet Vrienten de Tilburgse  kunstenaar-muzikant Tom ‘Sammie’America. “Ik speelde in een kunstzinnig bandje, MstrubietM. Voor 100 gulden deden we het voorprogramma van de britse groep Brinsley Schwarz in Tilburg. Dankzij een haperend monitorsysteem was ons optreden niet om aan te horen. Toch kwam Vrienten na afloop  op mij af om een praatje te maken. Hij had sierlijke laarsjes aan met spitse punten. Hij zat al vanaf zijn 16^de professioneel in  de muziek, zo was me verteld. Dat maakte indruk. Het kan goed dat hij toen al met Ruby Carmichael bezig was, maar daar zei hij niks over. Hij speelde toen in de begeleidingsband van Dimitri van Toren, geloof ik. Iedere zaterdagochtend spraken we bij hem af, en dan gingen we zitten schrijven in zijn voorkamertje. Als er vrachtwagens voorbijkwamen, moesten we even stoppen.”

Inmiddels is Vrienten de 25 gepasseerd en nog altijd niet erg succesvol, zeg maar gerust: arm. Bij CBS betaalden ze zijn treinkaartjes als hij weer eens naar Hilversum komt. Bij de Tilburgse buurtsuper, de Gruma, laadt hij zijn karretje zelden vol. Thuis in de Laarstraat bestaat het meubilair voornamelijk uit sinaasappelkistjes. Aan de muur hangt een poster van Boudewijn de Groot.

Meer en meer besluit Vrienten zich te concentreren op het songschrijven. Via  via weet hij een nummer van zichzelf te slijten aan The Cats, en vanuit de platenmaatschappij blijft de interesse in zijn materiaal groot. Ook Boudewijn de Groot strijkt af en toe in Tilburg neer om te checken of Vrienten iets voor hem heeft.

Dan komt het bericht dat platenmaatschappij CBS geld heeft om het project-Vrienten groots aan te pakken. Vanuit de VS  wordt er zwaar ingezet op Nederlands talent. Top producer-arrangeur Tom Sailsbury word ingevlogen. Paul Tesselaar is de man van platenmaatschappij die het allemaal organiseert. Zo komt Tesselaar ook op de proppen met een nieuw pseudoniem voor Vrienten: Paul Santos. Klinkt een tikkeltje stoerder.

Paul Tesselaar is tegenwoordig directeur van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). Hij vertelt: “We hebben het destijds verkeerd aangepakt. Ten eerste hadden we beter moeten luisteren naar de muziek waar Vrienten zelf  mee kwam. Die was al best Doe Maar-achtig. In plaats daarvan gooiden we er een heel blik strijkers tegenaan. En tot overmaat van ramp deden we er een belabberde hoes bij. We hadden Henny laten fotograferen door Claude Vanheye, op zich een goede fotograaf. Maar nu kwam hij met een foto met daarop Henny’s ogen felrood als gevolg van een verkeerde belichting.”

Producer Tom Sailsbury stond op dat moment bekend als de man die de eerste vijf platen van de Pointer Sisters had geproduceerd. Zijn geluid was groot en strak. Sailsbury: “Ik liet op Henny eigenlijk hetzelfde format los als op al mijn artiesten. Daarbij  was ik in die periode een strijkers-freak. Dus we moesten en zouden naar Stockholm om daar strijkers onder de nummers te zetten. Henny  vond het allemaal wel oké, geloof ik; een ontzettend vriendelijke jongen. Maar de organisatie van het project was zo groots dat bepaalde problemen ondergesneeuwd raakten. Zo bleek dat zijn Engelse  woordenschat in principe wel groot genoeg was, maar zijn uitspraak soms tekort schoot. Hij kreeg de woorden throw the dice, bijvoorbeeld, maar niet uit zijn strot. Daar zijn we erg lang mee bezig geweest.”

Op de plaat Paul Santos staat een aantal vooruitwijzingen naar latere Doe Maar-songs. Zo lijkt Big Boy een opzetje voor het latere pa. Het is alleen wat knuller  en braver vormgegeven. Ook het refrein love is a strange disease zal drie jaar later veel sterker uit de verf komen, als we het zinnetje  Nederlandstalig in smoorverliefd terug horen.  Verder is de Santos-plaat inderdaad overgeproduceerd; Vrienten verdwijnt in een zee van violen, koortjes en gitaren. In 1982 zal Vrienten zeggen: “Die Santos-plaat bezorgt me nog steeds nachtmerries.”

Ton America: “In die tijd kon je de nachtradio aanzetten en Henny voorbij horen komen bij NCRV of zo. Meestal werd hij dan afgekondigd met een empathisch zinnetje als: ‘Goh, wat is het toch jammer dat we van zo’n talentvol artiest als Paul Santos niet wat meer horen.”

Na ’t Paul Santos-debacle pakt Vrienten de zaken anders aan. Het hoeft allemaal niet langer zo mooi en moeilijk mogelijk. De punk-golf waart door het land. Vrienten hapt gretig toe als zijn maatje Tom Amercia hem vraagt of hij wil meespelen in diens nieuwe punkband Gasphetti.

Tom America: “Hij kwam meteen aanzetten met een aantal numers dat hij speciaal voor ons gecomponeerd had. Ik moest hem voorzichtig uitleggen dat dát niet de bedoeling was. Het was immers mijn project. Vrijwel moeiteloos stortte hij zich vervolgens op mijn composities. Als ik kwam aanzetten met een dreun en wat zinnetjes, wist hij razendsnel aan te geven hoe ik van dat simpele gegeven een liedje kon maken. Eigenlijk was Henny iets te sophisticated voor punk; hij was te goed.”

Naast Gasphetti gaat Vrienten spelen bij de feestband van zijn vriend John van de Ven: Trio Finder. De groep treedt op in smokings. Vrienten maalt er niet om. Hij heeft een gezinnetje te onderhouden. Naast The Cats nemen ook Frank en Mirella en The Bleu Diamonds op maat geschreven Vrienten-composities op. En eindelijk neemt ook Boudewijn de Groot een compositie op die Vrienten met Lennaert Nijgh heeft geschreven:  Zonder Jou  wat terecht komt op de plaat Van een Afstand. Het nummer wordt op diezelfde plaat echter overschaduwd door een compositie van Ernst Jansz, geschreven met Boudewijn de Groot himself: Telkens Weer.

Vrienten verhuist naar een iets grotere woning in de Tilburgse Bisschop Zwijsenstraat. We schrijven eind jaren zeventig. De 30 is hij inmiddels gepasseerd en hij scoort samen met Tom America als mede-componist zijn eerste top 40-hitje, een carnavalsnummer uitgevoerd door De Twee Pinten: Jodelodelodelodelodohitie. Het is half-Duits, half-Nederlands gezongen en in vijf minuten geschreven. Mede door Vrientens connecties wordt het nummer in Hilversum opgepakt. Maar verder lijkt zijn loopbaan te stagneren.

John van de Ven: “Henny en ik speelden allebei in het begeleidingsorkest van Jack Jersey. Een keer moesten we in een feesttent ergens in België spelen. Twee uur eerder dan gepland moesten we ineens het podium op.  Ik had daar geen rekening mee gehouden en moest al na twee nummers ontzettend piesen. Dus stapte ik het podium af om naar het toilet te gaan. Dat bleek echter aan de andere kant van de zaal te zijn. Zo liet ik bij twee nummers verstek gaan. Na afloop van het concert mochten Henny en ik de kleedkamer niet meer in. De uitsmijters van Jack Jersey hielden ons tegen. ’s Nachts terug in Tilburg, lag er een telegram waarin stond dat we ontsl*gen waren.

“Maar een paar weken later belde het management van Jack Jersey: of we toch weer wilden komen spelen. Eenmalig en voor een flinke som geld. Wij kregen zelfs Jacks gage als we meededen, zo erg zaten ze omhoog. Na afloop van dat concert kwam Jack ons persoonlijk het geld geven. Toen zeiden we: ‘Rot toch op man,’We zijn zonder het bedrag in ontvangst te nemen naar huis gegaan.”

Tom America: “The Cure trad op in de Harmonie in Tilburg. Dat was in hun Seventeen Seconds periode. Na afloop kwam Henny naar mijn tafeltje toe, en verzuchtte: ‘Nou, ik geloof dat ik er maar beter mee kan ophouden.’ Zo goed vond ie het optreden. Wij allemaal, trouwens. We hadden in Tilburg niet echt het geloof dat het met onze generatie ooit nog echt zal gebeuren. We waren arm. Uit Tilburg was in de popmuziek nog nooit iets serieus voortgekomen. Dat Henny in Doe Maar zingt over de snackbar met z’n vieze kroketten en koteletten, die misère , dat is uit het leven gegrepen.”

John van de Ven: “Op een dag kwam hij naar me toe en zei me dat hij er mee stopte. Hij ging toch meedoen met Doe Maar, dat groepje dat hem al eerder gevraagd had. Hij zei: “John, ik wil iets doen waar ik mijn hart en ziel in kan steken. ‘Thuis ging het ook niet meer zo goed, hij zat een beetje vast. Hij ging terug van een gage van een paar honderd gulden per avond, naar 50 gulden per avond. Ik zei dat ik er geen enkele moeite mee had. Dom vond ik het wel.”